DIALEKT

NYNORSK

FORKLARING

LYD

K (side 9)

kvæmmfølk n.

kvendfolk

også uttala “kvænnfølk”

kvæmmfølksia
f.bf.

kvendfolksida

venstre sida i kyrkja, motsett; «karæsia» (s.d.)

kvæps m.

kvefs

kværsvil f.

kversill

verk i halsen på hest, kunne òg vera lungebrann

kværv m.

kverv

1) knott som kunne dreiast rundt ein tapp, nytta til å stengje dører, 2) hårkverv,
krins i håret, 3) rundvoren botn i lendet

kværvæ v., kvarv

kverve

forsvinne, bli ute av syne litt etter litt, t.d. om tåke

kvæssæ i v.,-tæ

kvesste i

ta til å kjefte brått

kvæsæ v.,-sstæ

kvese

frese (om katt), ”han kvæsstæ i”: han sette i

kvæta v., kvatte
(el. kvæta)

kvetja

kvesse, bryne

kvævast v.,-dest

kvævast

miste pusten, ikkje få puste

kvåbnæ v.,-a

kovne

kjøvast, bli kvalt

kvåu

kvae

sjå «gørrkvåu» og «linkvåu»

kælsask

kalvsask

lite, lagga kjerald til å ha kalve-drikke i

kælsjinn n.

kalvskinn

kælvæmat m.

kalvemat

male spekalvkjøt, kokt saman med grønsaker

kælvætræe n.

kalvetræde

eit mindre, inngjerda område, nytta til å ha kalvane i om våren

kælvætrøte m.

kalvetrote

opphovna jur kring kalving

kæm

kven

”kæm som hælst”

kødde m.

kodde

testikkel

køddn n.

korn

”køddnband”: (jule)nek av bygg

køddnskul m.

kornskurd

køddnsvaræls m.

kornsvarels

det kornet ein skulle svara i skatt til kyrkjeeigaren

køgglut

spraglut

spettut, to- eller fleirfarga, t.d. om garn eller om høner

køkklæ f.

kokle

ei som var mest for nøyen med stellet

køkklæ v.,-a

kokle

å vera mest for nøyen med stellet; «ho køkkla mæ ongo»: ho stelte og styrte for mykje
med ungane

køks m.

koks

lite kjerald av blekk

køllén

kollen

slett, snau (om hovudplagg eller hårfasong)

kølluvæ f.

kolluve

luve utan brem

køllæ f.

kolle

ku utan horn; «køllukse»: okse utan horn, ”kølljæit” mots. ”hødnjæit”

køllæ v.,-a

kolle

1) runde av, brukt om å runde av skarp kant i toppen på tømmeret når ein køyrde
i bratt terreng, 2) gå over enda, ”køllkjøyræ”

kølmilæ f.

kolmile

stad der dei brende kol ved å leggje opp tyrirøter, dekkje dei til med torv og tenne på.
Kolet vart brukt i smia, og tjøra, som rann ut i ei trerenne, vart samla i eit kar

kølnæ v.,-a

kjølne

avkjølast

kølt m.

kolt

rund høgd i terrenget

køltén

kolten

1) trøytt, dorsk, varm, 2) om slapp og dårleg fisk som har lege for lenge utan salt

kølvælås m.

kolvelås

gamal låstype

kønst m.

konst

kunststykke

kønstig

konstig

merkeleg, underleg, rar

kønstnar m.

konstnar

jamfør konst og konstig

køppæ v.,-a

koppe

årelate, tappe eller suge blod (lækjeråd mot gikt o.a.)

køppækjiling m.

koppekilling

geitekilling som ikkje fekk mjølk frå mora, og som ein difor måtte mate, ”køppæ upp”.
Jf. «køppælamb»

køppækniv m.

koppekniv

brukt til ”køpping”, også kalla ”snæppært”

køppælamb n.

koppelam

jf. «køppækjiling»

kør n.

kår

«kåma på køræ»: få kår, få livøre på ein gard; avtale om årleg mengde av matvarer,
og om «røkt og pleie likeså vel i sundheds som i sygdoms dage»

kørfølkji n.flt.

kårfolki

dei som er på kår, har kår på ein gard, dei førre eigarane av garden

kørg f.

korg

t.d. «tullækørg»; «ullakørg»

køristæin m.

korelstein

fleirfarga perler med hol i, brukt til broderi på bunad (brystklut og handringar)

kørp m.

korp

ravn (fugl) eller ramn

kørrdæntæ v.,-a

leggje mykje strev i (t.d. handarbeid eller mat)

kørstugu f.

kårstove

bustad for dei som har kår på garden; «kørstugu va sjilt frå stugu te sjølvæfølkji,
desse voro øfto sætt samæn mæ æin gang imyljo båe stugo»

køræ te se v.,-a

kare til seg

velje seg ut noko, få til seg

køs m.

kos

opphogd småved i ein haug; «veakøs»

køst m.

kost

1) mat; «ha følk i køste»: ha folk ein måtte syta for mat til,
2) stabel av bjørk med riset på, reist opp mot veggen eller i skogen, jf. «bæitakøst»

køstbar

kostbar

dyr, verdfull, óg om jenter som gjorde seg kostbare

køt n.

kot

lite, trongt rom

kå v.,-ddæ

kå

vende høy med rive (for at det skal turke)

kålæ v.,-a

kåle

1) ”kålæ på se”: skade seg, 2) kålæ upp alt isamen”: bruke opp, gjera kål på

kåma te

koma til

1) bli fødd; «dæi kåmmo te i vår», 2) greie å nå, rekkje; «kåma te o få vaska
innast unde sængæn», 3) «kåma te ri slik»: vera heldig

kåma v., kåm

koma

«kåma or sinne atte mæ ri»: ombestemme seg; «kåma på løsen»: losna, starte;
«kåma på tur»: koma i tur og orden, i rett rekkjefølgje, i takt; «kåma hæilt tå ri»:
koma heilt ut or det; «å kåma unde mæ»: å forstå

kåmæ f.

kome

«ha æi go kåme»: vera velsedd når ein kjem

kåt

kåt

lystig, livat, spretten, energisk

kåtil m.

kåtel

snurrebass (barneleike), jf. «spinnhuk»

kåting m.

kåting

ein som er kåt av seg

kåulæ v.,-a

kaule

«kåulæ i se»: eta fort fordi maten er uvanleg god; sjå ”kålæ”

kåun m.

kaun

verkebyll

kåure f.

kaure

kile, isydd skråstykke for å utvide eit klesplagg

kåuræ v.-a

kaure

å skøyte saman; «kåuræ samæn te æitt plagg»: skøyte saman ymse tøystykke
til eitt heilt plagg

kåvæ v.,-a

kåve

«kåvæ mæ armo»: kava med armane